تجارب و پیامدهای انتقال ‌آب بین‌حوضه‌ای در جهان

پژوهش حاضر به بررسی تجارب جهانی حدود 170 پروژه انتقال ‌آب بین‌حوضه‌ای با شرایط اکولوژیکی متفاوت پرداخته است. نتایج بررسی، دلالت بر اوج عملیات اجرایی پروژه‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای در جهان در قرن 19 داشته است. نتایج تحلیل پروژه‌ها نشان داد که 75/۴۳، 75/18، 5/12 و 25 درصد از پروژه‌ها به‌ترتیب با اهدف تأمین آب شرب شهری، تأمین آب کشاورزی و تولید انرژی، اهداف محیط‌زیستی و چند منظوره طراحی و اجرا شد‌‌ه‌اند. گرچه در بسیاری از کشورهای پیشرفته نسبت اجرای پروژه‌های مذکور در خصوص تأمین آب شرب به بیش از 80 درصد کل پروژه‌های انتقال آب رسیده است. بر اساس آمار موجود بیش از 27 درصد میزان حجم آب برداشت شده در دنیا توسط پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای جابه‌جا می‌شوند. در ایران نیز بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده موجود، 35/6 کیلومتر مکعب در سال حجم آب انتقالی بوده که اکثر پروژه‌های انتقال آب بین‌ حوضه‌ای برای تأمین اهداف کشاورزی همراه با احداث تونل‌های طولانی اجرا شده‌اند. مبتنی بر نتایج موجود، از آن‌جاییکه طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای مستقیماً مدیریت حوضه‌ی مبدأ و مقصد را تحت تاثیر قرار داده است، اغلب در بلندمدت منجر به تضعیف شرایط اجتماعی-اقتصادی و محیط‌زیستی در یکی از دو حوضه شده است. بر همین اساس اجرای پروژه‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای تنها در شرایط اضطرار و عدم وجود راه‌حل جایگزین و تنها در صورت ضرورت تأمین آب شرب با شناخت همه‌جانبه و پتانسیل‌های منطقه، تنها با رویکرد مدیریت جامع و نظام‌مند، لحاظ جنبه‌های محیط‌زیستی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نهایتاً در بلندمدت قابلیت طرح را خواهند داشت.